Οι μάχες ταυτοτήτων που έδωσε (και εξακολουθεί να δίνει) η ελληνική Αριστερά είχαν και έχουν τη δική τους ξεχωριστή σημασία. Σ’ έναν κόσμο που άλλαζε ραγδαία με τις αποστάσεις να μειώνονται όσο ποτέ στο παρελθόν και το μορφωτικό επίπεδο στο δυτικό κόσμο να ανεβαίνει εξίσου ραγδαία…
αποτελούσε πρόταγμα των καιρών. Ορατότητα για όλους τους ανθρώπους ανεξάρτητα από το φύλο τους, το σεξουαλικό προσανατολισμό, την εθνικότητά τους ή το θρήσκευμα.
Η Αριστερά, μη ξεχνάμε, έβγαινε πολυτραυματισμένη από το ψυχρό πόλεμο, είδε τα ιδεολογικά τους προτάγματα να μην δικαιώνονται (όχι πάντα με δική της ευθύνη) ενώ παράλληλα ένα τμήμα της παρέμενε (και παραμένει) προσκολλημένο στη σταλινική αριστερή παράδοση, σ’ ένα δηλαδή κομμουνισμό, λειψό, ανάπηρο, χωρίς ελευθερία και χωρίς δημοκρατία. Μία καρικατούρα.
Στις ταυτοτικές μάχες η Αριστερά (και στην Ελλάδα) έδειξε αξιοζήλευτο πάθος και συνέπεια. Στη χώρα μας δούλεψε και για τους φιλελύθερους οι οποίοι, αν θέλουμε να είμαστε απολύτως δίκαιοι, είναι τόσο σπάνιο είδος όσο και πάγος στην έρημο Σαχάρα. Ουσιαστικά δεν υπάρχουν με λίγες εξαιρέσεις. Πολλές φορές η Αριστερά βρισκόταν απελπιστικά μόνη στο πεδίο αυτών των ιδεολογικών μαχών. Αλλά άντεξε. Και η κοινωνία κέρδισε απ’ αυτό. Στην Ελλάδα μία δεξιά κυβέρνηση ψήφισε (με τη βοήθεια της Αριστεράς βεβαίως) το νόμο που καθιέρωνε το γάμο των ομόφυλων ζευγαριών.
Πορευόμενη όμως (και καλώς) σ’ αυτό το μονοπάτι, η Αριστερά μοιάζει να έχει ξεχάσει ή τουλάχιστον να μην δίνει προτεραιότητα, στο ταξικό ζήτημα.
Ο Μαρξ αραχνιάζει στις βιβλιοθήκες, όταν δεν αντιμετωπίζεται με τρόπο μουσειακό, οι περισσότεροι δείχνουν συμβιβασμένοι με την ιδέα ότι ο καπιταλισμός στην παρούσα φάση είναι μάλλον ανίκητος. Δεν θέλουμε να πιστέψουμε ότι υπάρχουν άνθρωποι στην Αριστερά που υιοθετούν το απλοϊκό σχήμα του “οκ, τι να κάνουμε, αυτά μπορούμε να πάρουμε τώρα, οπότε ας αφήσουμε το ταξικό στην άκρη”, αλλά δεν θα πρέπε να το αποκλείσουμε κιόλας.
Και όμως, θα έλεγε κανείς ότι ο ταξικός διαχωρισμός της κοινωνίας είναι σήμερα πιο έκδηλος από ποτέ και το ταξικό ζήτημα ουσιαστικά το συναντάμε μπροστά μας μέσα στο πλαίσιο της καθημερινότητας. Σπίτι με το βασικό μισθό στην Ελλάδα (αλλά και στην Ευρώπη) δύσκολα μπορεί να νοικιάσει πλέον. Οι μισθοί εξασφαλίζουν ολοένα και λιγότερα. Την ίδια ώρα η ένταση της εργασίας σε τομείς όπως οι κατασκευές και ο τουρισμός χτυπάει κόκκινο. Οι εργαζόμενοι πεθαίνουν εν ώρα δουλειάς, το αίμα τους κυλάει, τι άλλο πια θα πρέπει να γίνει για να πάρει το ταξικό ζήτημα τη θέση που του αρμόζει στην αριστερή ατζέντα;
Για να μην γίνει παρανόηση: Κανείς δεν ισχυρίστηκε ότι η Αριστερά, που κατ’εξοχήν εκφράζει την κοινωνική πρόοδο, πρέπει τώρα να αδιαφορήσει για τις ταυτοτικές μάχες και να αφήσει μία κρίσιμη μάζα ανθρώπων στα νύχια της αφιονισμένης και διψασμένης για αίμα ακροδεξιάς που θέλει να κυριαρχήσει σ’ όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη. Αντιθέτως, οι μάχες πρέπει να δοθούν, ίσως και με μεγαλύτερη ένταση σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν.
Όμως, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή η απουσία του ταξικού ζητήματος από την ατζέντα του όποιου αριστερού κινήματος. Ο καπιταλισμός πια γεννά περισσότερες ανισότητες παρά ποτέ και μέσα στη λύσσα του για κέρδος παρασύρει στο διάβα του τους πιο αδύναμους που συχνά βρίσκονται εντός των ομάδων που η Αριστερά θέλει να υπερασπιστεί μέσω των ταυτοτικών συγκρούσεων. Οι πρόσφυγες είναι το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα, αυτοκρατορίες του πλούτου χτίστηκαν και χτίζονται με τον ιδρώτα και το αίμα τους. Αλλά όχι μόνο. Ο διαφορετικός, ο μη λευκός άνδρας ας το πούμε σχηματικά, (ομοφυλόφιλος, τρανς, non binary άτομο, γυναίκα, έγχρωμος) έχει να παλέψει πάντα με την ευαλωτότητά του και συχνά είναι το πιο εύκολο θύμα. Στην εργασία και όχι μόνο.
Πρέπει, άρα, να εξηγήσουμε και να πείσουμε ότι το ταξικό είναι άρρηκτα δεμένο με το ταυτοτικό. Και ότι αυτοί που βρίσκονται στο μεγαλύτερο κίνδυνο είναι αυτοί που κουβαλούν πάνω τους εκτός από το συγκεκριμένο ταυτοτικό προφίλ και το ταξικό. Ένας φτωχός μαύρος βρίσκεται πάντα σε πιο δύσκολη θέση απ’ έναν πλούσιο μαύρο. Μία πλούσια λεσβία διαθέτει πάντα περισσότερες ευκαιρίες να προοδεύσει και να ζήσει τη ζωή που θέλει από μία φτωχή λεσβία και πάει λέγοντας.
Ακούς πολιτικές δυνάμεις που θέλουν να αυτοπροσδιορίζονται ως αριστερές/προοδευτικές και αναρωτιέσαι που βρίσκονται στον πολιτικό τους λόγο τα ταξικά ζητήματα. Τι περιμένουν για να μιλήσουν για τις ανισότητες που το σύστημα παράγει, τη διαρκώς επιδεινούμενη κατάσταση στο ζήτημα της ασφάλειας των εργαζόμενων, την ευκολία με την οποία πλουτίζουν οι τράπεζες ενώ οι αυτααπασχολούμενοι είναι απολύτως αποκλεισμένοι από το τραπεζικό δανεισμό.
Υπάρχει βέβαια και το άλλο άκρο, το οποίο καλό θα είναι αποφύγουμε. Η συζήτηση να περιστρέφεται συνεχώς γύρω από το ταξικό, σε θεωρητικό πάντως έδαφος και χωρίς καμία διάθεση προτάσεων που θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμες σήμερα και όχι στο σοσιαλιστικό επέκεινα, και όταν έρχεται η ώρα κρίσιμων ψηφοφοριών στη Βουλή για θέματα ας πούμε όπως το Σύμφωνο Συμβίωσης να προτιμάται η φυγομαχία (“παρών”). Ούτε από αυτούς τους κατά βάση συντηρητικούς έχει κάτι να κερδίσει η ελληνική κοινωνία.
Είναι, νομίζουμε, σαφές ότι ο ιδεολογικός πόλεμος των καιρών μας θα δοθεί σε όλα τα πεδία. Αν η Αριστερά το ένα από αυτά το αφήσει στη Δεξιά θεωρώντας ότι δεν έχει σοβαρές πιθανότητες να επικρατήσει ή γιατί στερείται οράματος και λύσεων, καλό θα είναι το ξέρουμε. Αυτή τη συμβιβασμένη Αριστερά, των σαλονιών και του αστισμού, την Αριστερά των καλών τρόπων και του political correct προφανώς η κοινωνία δεν την χρειάζεται.
Χρειάζεται, απελπισμένα θα έλεγε κανείς, την Αριστερά που βάζει όλα τα ζητήματα πάνω στο τραπέζι και χτυπά τη γροθιά της ακόμα και πάνω στο μαχαίρι, αν χρειαστεί. Την Αριστερά που θα κατεβάσει επιτέλους τον Μαρξ και τους άλλους θεωρητικούς της από τα αραχνιασμένα ράφια και θα τους μελετήσει κριτικά παράγοντας νέα σκέψη και νέα θεωρία προσαρμοσμένη στις απαιτήσεις των καιρών. Αυτή η δουλειά σε καμία περίπτωση δεν θα την εμποδίσει να μάχεται, με τόλμη και αποφασιστικότητα, για όλα τα άλλα. Για τα δικαιώματα των απανταχού καταπιεσμένων, για την κοινωνική προόδο και για τη μέγιστη δυνατή συμπερίληψη και ορατότητα όλων των ανθρώπινων πλασμάτων.
Πραγματική χειραφέτηση όμως χωρίς να σπάσουν οι ταξικές μας αλυσίδες ουσιαστικά δεν μπορεί να υπάρξει…
Νίκος Γιαννόπουλος – NEWS 24/7